W organach administracji istotną rolę odgrywa zasada oficjalności, która nakłada obowiązek zebrania i rozważenia całego materiału dowodowego z urzędu. Jednakże nie skutkuje ona nieograniczonym obowiązkiem  poszukiwania faktów.

Obowiązki urzędnika w postępowaniu administracyjnym

Podstawą w postępowaniu administracyjnym jest to, że urzędnicy są dla obywatela. Z urzędu powinni m.in. zgromadzić i ocenić niezbędne dowody w sprawie. Nie są oni jednak zobowiązani do szukania przysłowiowego „wiatru w polu”, w szczególności, kiedy sprawa miała miejsce dziesiątki lat temu. Dowodzi temu wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA) z dnia 16 marca 2021 r.

Sprawa sięgająca ponad 30 lat

Sprawa dotyczyła odszkodowania za działkę przejętą na rzecz Skarbu Państwa na podstawie zarządzenia naczelnika gminy w 1982 r. Spadkobierca byłych właścicieli wystąpił o jego przyznanie, argumentując tym, że pierwotnie zostało przyznane, jednak nigdy go nie wypłacono. Mimo, że zdarzenie miało miejsce ponad 30 lat temu, to urzędnicy rozpoczęli badania, co się w tej sprawie wydarzyło. Zdecydowano się na przesłuchanie świadków, wgląd do starych dokumentów urzędowych, a także danych w banku.

Niestety rezultaty kwerend po urzędowych archiwach nie przyniosły oczekiwanego rezultatu, jakim było odnalezienie dokumentacji postępowania dotyczącego wywłaszczenia i odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. Natomiast bank nie posiadał już danych z tamtych lat, a świadkowie (urzędnicy gminy z tamtych lat) twierdzili, że wywłaszczony nie zgłaszał jakichkolwiek pretensji czy roszczenia o odszkodowanie. Tylko jeden z pracowników zeznał, że odszkodowanie było wypłacone. Wobec zaistniałej sytuacji, urzędnicy nie widzieli podstaw, aby ustalić odszkodowanie i odmówili jego wypłaty. Należy również wskazać, że spadkobierca nie określił, skąd czerpie swoją wiedzę i przekonanie o niewypłaceniu odszkodowania. Ponadto nie przedstawił argumentów, dlaczego osoby uprawnione przez długie lata nie starały się, aby owe odszkodowanie otrzymać.

WSA w Poznaniu stanął po stronie urzędnika

Mężczyzna postanowił zaskarżyć odmowę, jednakże nie przyniosło to dla niego oczekiwanego rezultatu. Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: WSA) w Poznaniu nie przyznał mu racji. Uznał, że subiektywne przekonanie pierwotnego właściciela lub jego prawnych następców o braku odszkodowania, nie świadczy, że wypłata nie została zrealizowana. W szczególności, gdy nie poparto takich zarzutów żadnymi dowodami. WSA wskazał, że urzędnicy wypełnili prawidłowo swoje obowiązki i nie doszło do żadnych zaniedbań.

Sąd I instancji wskazał na zasadę oficjalności wynikającą z Kodeksu postępowania administracyjnego, która obrazuje jasno, że organ administracji publicznej jest obciążony obowiązkiem zebrania, a następnie rozważenia całego materiału dowodowego z urzędu. Jednakże wobec zaistniałej sytuacji, sąd uznał, że owa zasada nie wiąże organu do nieograniczonego obowiązku poszukiwania faktów, które strona podnosi.

NSA uznał, że nie przedstawiono odpowiednich dowodów

Naczelny Sąd Administracyjny podtrzymał wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, tym samym potwierdzając, że nie zaszły jakiekolwiek nieprawidłowości. NSA wskazał, że w 1982 r. nie było wymogu wydawania decyzji o wypłacie odszkodowania i mogło być ono wypłacane bezpośrednio na podstawie aktu przejęcia nieruchomości.

NSA odniósł się również do samego skarżącego – spadkobiercy i uznał, że nie może on mieć pełnej wiedzy dotyczącej spraw pierwotnego właściciela, zwłaszcza jeżeli chodzi o rozliczenia z organami władzy publicznej. Ponadto nie zostały przedstawione żadne dowody na niewpłacenie odszkodowania. Takim dowodem powinna być przede wszystkim korespondencja urzędowa, która w przypadku braku wypłaty odszkodowania mogłaby stanowić istotny dowód.

Źródło:

– Wyrok NSA z 16.03.2021 r., I OSK 2590/20, LEX nr 3150450

– Wyrok WSA w Poznaniu z 5.08.2020 r., II SA/Po 206/20, LEX nr 3084483

– rp.pl