Według Raportu Banku Gospodarstwa Krajowego nadwyżka operacyjna w polskich samorządach w 2022 roku była mniejsza niż w latach poprzedzających pandemię. Największy przyrost wydatków majątkowych zaobserwowano w gminach wiejskich, natomiast najbardziej zadłużone w 2022 r. były miasta na prawach powiatu.

Autorami wymienionego raportu są Anna Podsiad, Adam Piłat i Mateusz Walewski.

W raporcie zaznaczono, że nadwyżka operacyjna w całym sektorze spadła z 36,6 mld zł w roku 2021 do 26,8 mld zł w 2022 r. Zmiana ta była konsekwencją nadzwyczajnego wyniku osiągniętego przez polskie samorządy na koniec 2021 roku, spowodowanego jednorazowym transferem środków z budżetu centralnego w grudniu 2021 roku. Nadwyżka operacyjna całego sektora stanowiła na koniec 2022 roku zaledwie 0,87 proc. PKB – wyraźnie mniej niż w latach poprzedzających pandemię, a nawet mniej niż w roku 2020.

W badaniach BGK wskazano także, że dochody sektora samorządowego rosną od 2018 roku w tempie zbliżonym do 10 proc. rocznie, ale w 2022 r. wzrost był wyraźnie mniejszy- 3,7 proc., co oznacza, że o ile w ostatnich latach dochody sektora wahały się w przedziale 12-13 proc. PKB, w ostatnim roku ta relacja spadła do 11,3 proc. Poskutkowało to tym, iż relacja dochodów podatkowych i innych opłat lokalnych do PKB wyniosła w 2022 roku mniej niż w latach 2018-2021.

Autorzy raportu wskazują, że w najtrudniejszej sytuacji znajdują się:

• gminy miejskie – nadwyżka operacyjna 4,21 proc,
• miasta na prawach powiatu – nadwyżka 5,03 proc. dochodów bieżących.

Wewnątrz tych grup sytuacja jest bardzo zróżnicowana np. 20 proc. miast na prawach powiatu i 11 proc. gmin miejskich odnotowało na koniec 2022 roku deficyt operacyjny. Najwyższy udział dochodów własnych w dochodach ogółem charakteryzuje miasta i gminy miejskie, najniższy gminy wiejskie.

Z raportu dowiadujemy się również, że wydatki majątkowe samorządów wzrosły w 2022 roku o 13,1 mld PLN, czyli o ponad 25 procent – w ujęciu nominalnym osiągnęły one poziom nieobserwowany w ostatniej dekadzie. Udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem w roku 2022 znalazł się na poziomie wyższym niż w latach 2019-2021, lecz wciąż wyraźnie niżej niż w roku 2018 (o 2 pp.). Największy przyrost wydatków majątkowych zaobserwowano w 2022 roku w gminach wiejskich (wzrost o 4,9 mld zł).

Gminy wiejskie wykazywały w 2022 roku bardzo wysoką intensywność inwestycji (prawie 20 proc. wydatków stanowiły wydatki majątkowe), zdecydowanie wyższą niż miasta na prawach powiatu (15 proc. wydatków ogółem stanowiły wydatki majątkowe)

Z raportu BKG wynika, że zadłużenie samorządów w ostatnich trzech latach znajduje się na poziomie sięgającym około 90 mld zł. Najbardziej zadłużonym typem samorządów są miasta na prawach powiatu – na koniec 2022 roku przypadało na nie 50 proc. całkowitych zobowiązań sektora i 92 proc. zadłużenia zagranicznego.

Źródło: Prawo.pl