Skontrolowane przez Najwyższą Izbę Kontroli spółki z udziałem jednostek samorządu terytorialnego z województwa dolnośląskiego w latach 2018-2020 przeznaczyły łącznie 2,7 mld zł na wsparcie spółek komunalnych. Nie zawsze jednak środki przyznawano w sposób rzetelny i legalny. Skala wykrytych nieprawidłowości sięga aż 124 mln zł.

Spółki komunalne posiadają osobowość prawną i są samodzielne ekonomicznie. Działają one w formie spółek prawa handlowego, nie są zaliczane do sektora finansów publicznych. Nie obowiązuje je więc reżim przejrzystości i jawności finansów. Zadłużenie tego rodzaju spółek może jednak rzutować na sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego.

Skontrolowanych zostało pięć jednostek: województwo dolnośląskie, gmina Jelenia Góra, gmina Lubin, gmina Polkowice i gmina Wrocław. Posiadały one na koniec 2020 r. udziały łącznie w 56 spółkach komunalnych.

Najważniejsze ustalenia kontroli:

• Wsparcie skontrolowanych spółek komunalnych wynosiło ok. 2,7 mld zł: 650 mln zł – podwyższenie kapitału zakładowego spółek, 170 mln zł – udzielone dopłaty, 1,9 mld – płatności z tytułu świadczenia usług, zamówień publicznych, związane z dotacjami i poręczeniami.
• W czterech urzędach (Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Urząd Miasta w Jeleniej Górze, Urząd Miejski w Lubinie i Urząd Miejski Wrocławia) nie formułowano wieloletnich lub rocznych planów udzielania wsparcia finansowego spółkom komunalnym.
• W Urzędzie Miasta Jeleniej Góry zwiększono kapitał zakładowy jednej ze spółek o blisko 1 mln zł bez zgody Rady Miejskiej Jeleniej Góry. W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego stwierdzono naruszenie obowiązujących aktów założycielskich dwóch spółek – kwoty ok. 83,5 mln zł.
• Zarząd Województwa Dolnośląskiego nie wywiązywał się z terminów przekazania trzech dopłat na łączną kwotę ponad 51 mln zł.
• Stwierdzono nieprawidłowości w zakresie wynagradzania członków zarządów i rad nadzorczych spółek, wynikające z braku uwzględnienia ograniczeń ustawowych. Zawyżone wypłaty sięgnęły kwoty 360,5 tys. zł a nieuprawnione odprawy ponad 195 tys. zł.
• W czterech z pięciu kontrolowanych urzędów wystąpiło dziewięć przypadków, gdy pracownicy pełniący nadzór właścicielski nad spółkami, uczestniczyli także w pracach organów owych spółek, co było sprzeczne z zasadą przejrzystości i bezstronności.
• Połowa z kontrolowanych spółek prowadziła działalność gospodarczą, która wykraczała poza uwarunkowane prawnie zadania ze sfery użytkowości publicznej, np. usługi hotelowe i gastronomiczne.
• Podczas kontroli w Urzędzie Miasta Jelenia Góra odkryto okoliczności uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstw z art. 231 § 1 kk (nadużycie władzy) oraz z art. 296 § 1 kk (nadużycie zaufania).

Wnioski

NIK skierowała do Prezesa Rady Ministrów wniosek de lege ferenda o podjęcie inicjatywy legislacyjnej w kierunku doprecyzowania przepisów art. 10 ustawy o gospodarce komunalnej, określających zasady tworzenia i przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do spółek handlowych poza sferą użyteczności publicznej, aby nie budziły wątpliwości, jaka działalność może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w sferze użyteczności publicznej oraz poza tą sferą.

Izba przekazała także wnioski do organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego o:

• skuteczniejsze monitorowanie i nadzór nad prawidłową realizacją obowiązków wynikających z ustawy o gospodarce komunalnej, ustaw o samorządzie województwa i gminnym, ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń oraz z regulacji wewnętrznych;
• prowadzenie przez spółki komunalne działalności zgodnej z zadaniami własnymi gmin i województwa samorządowego w sferze użyteczności publicznej;
• wzmocnienie nadzoru właścicielskiego nad działalnością spółek z udziałem gmin lub województwa w zakresie dotyczącym kształtowania i ustalania przez rady nadzorcze wysokości części stałej i części zmiennej wynagrodzenia członków zarządów, ustalania wysokości wynagrodzenia miesięcznego członków rad nadzorczych;
• wykorzystywanie w spółkach z o.o., wynikającego z art. 212 KSH prawa wspólnika do kontroli, w szczególności w przedmiocie wsparcia udzielanego przez jednostkę samorządu terytorialnego.

Źródło: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nadzor-nad-spolkami-komunalnymi-dolny-slask.html