Najwyższa Izba Kontroli wykryła nieprawidłowości w gospodarowaniu środkami publicznymi przez kilka instytucji kultury na Dolnym Śląsku.

Jedną z nich jest Opera Wrocławska, która zawarła kontrakt z dyrektorem artystycznym, powierzono wynagrodzenie w sumie prawie trzech mln zł za niespełna cztery lata pracy. Zarobki te czterokrotnie przewyższają stawki obowiązujące w innych polskich teatrach operowych. Narodowe Forum Muzyki przeznaczyło z kolei prawie 800 tys. zł, w ciągu dwóch lat, na utrzymanie obiektów parkingowych, z których nie korzystali pracownicy Forum.

Działalność kulturalna w Polsce finansowana jest głownie ze środków publicznych pochodzących z budżetu państwa oraz budżetów samorządów. Przeważają jednak jednostki, których działalność finansuje samorząd terytorialny występujący w roli organizatora. Wiąże się to z obowiązkiem zapewnienia tworzonym instytucjom kultury środków niezbędnych do rozpoczęcia i prowadzenia działalności kulturalnej oraz z utrzymaniem obiektów, w których działalność ta jest prowadzona. 

NIK zbadała prawidłowość funkcjonowania instytucji kultury na Dolnym Śląsku w latach 2018 – 2020 (I połowa). Kontrola objęła poniżej wymienione jednostki:

• Opera Wrocławska;
• Narodowe Forum Muzyki im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu;
• Filharmonia Dolnośląska w Jeleniej Górze;
• Filharmonia Sudecka im. Józefa Wiłkomirskiego w Wałbrzychu.

Decyzja o podjęciu kontroli wynikała z dostarczonych do Delegatury NIK we Wrocławiu w latach 2017-2020, pięciu skarg związanych z działalnością trzech instytucji. Większość zarzutów znalazła potwierdzenie podczas przeprowadzonej kontroli. Dotyczyły one m.in. realizacji zamówień publicznych, braku przejrzystości w zatrudnianiu oraz nietransparentnego zlecania zadań artystycznych. Częściowo potwierdzone zostały zarzuty związane z gospodarnością dokonywanych wydatków.

Nieprawidłowości przy udzielaniu zamówień publicznych

W sferze udzielania zamówień publicznych NIK sformułowana największe zastrzeżenia do działań kierownictwa Opery Wrocławskiej. Dotyczą one w szczególności postępowania na usługę „Świadczenie usług artystycznych na rzecz Opery Wrocławskiej w charakterze Dyrektora Artystycznego”. Kierownictwo artystyczne wymienionej powyżej jednostki zostało powierzone wybranemu wykonawcy ze średnim wynagrodzeniem 63,5 tys. zł za miesiąc. Dla porównania – w innych polskich teatrach stawki obowiązujące za wykonywanie adekwatnych zadań są czterokrotnie niższe. W dokumentacji nie ma śladu próby podjęcia negocjacji bardziej korzystnego wynagrodzenia. Izba uznała powyższe działania za niegospodarne.

Po kontroli NIK Dyrektor Opery Wrocławskiej pismem z 14 września 2021 roku powiadomiła o zawartym porozumieniu w sprawie rozwiązania umowy z Dyrektorem Artystycznym.

Gospodarka finansowa

W działalności Narodowego Forum Muzyki wykryto nieprawidłowości związane z niewykorzystywaniem przyznanych środków zgodnie z przeznaczeniem. Wyżej wymieniona instytucja przeznaczyła 790,4 tys. zł na utrzymanie parkingu podziemnego, który nie stanowi jej własności.

Sfera organizacyjna

W kilku z kontrolowanych instytucji wykryto nieprawidłowości w sferze organizacyjnej. Największe wątpliwości budzi jednak sytuacja w Narodowym Forum Muzyki. Będący artystą dyrektor, podczas delegacji służbowych, podejmował dodatkowe czynności o charakterze artystycznym. Dyrygował 11 spośród 18 koncertów gościnnych, za które otrzymał wynagrodzenie. Odbywało się to bez uzyskania zgody pracodawcy.

Inna nieprawidłowość dotyczy działalności byłego dyrektora Opery Wrocławskiej. Wykorzystywał on swoją pozycję i jednoosobowo decydował o wyznaczaniu kandydatów do dyrygowania spektaklami. Wskutek tego otrzymywał co miesiąc dodatkowo ponad 12 tys. zł.

Polityka zatrudnienia

Nieprawidłowości odkryto w Operze Wrocławskiej, Filharmonii Dolnośląskiej i Filharmonii Sudeckiej. W owych instytucjach nie publikowano za każdym razem ogłoszeń o zamiarze zatrudnienia nowych pracowników. Sprawiło to, że proces rekrutacji w tych podmiotach nie był transparentny i rzetelny. W Operze na 150 rekrutacji w 41 przypadkach nie zostały opublikowane ogłoszenia w BIP.

Najwyższa Izba Kontroli kieruje następujące wnioski pokontrolne:

Do Prezesa Rady Ministrów:

Wniosek de lege ferenda o podjęcie działań mających na celu wprowadzenie do treści ustawy z 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej konieczności stosowania wobec dyrektora lub jego zastępcy obowiązku, polegającego na uzyskaniu zgody pracodawcy na podjęcie dodatkowego zatrudnienia lub zajęć na rzecz innego podmiotu.

Do Organizatorów samorządowych instytucji kultury w województwie dolnośląskim:

Wniosek o zwiększenie nadzoru nad działalnością prowadzonych instytucji kultury, w tym w szczególności nad wydatkowaniem środków publicznych.

Do dolnośląskich samorządowych instytucji kultury wnioski o:

• podjęcie działań umożliwiających obsadzenie stanowisk zastępców dyrektorów właściwych w obszarze ekonomiczno-finansowym;
• wprowadzenie mechanizmów zapewniających rzetelne realizowanie procedur i prowadzenie dokumentacji związanej z dokonywaniem wydatków, procesem rekrutacji i zaciąganiem zobowiązań finansowych, w tym także dokumentacji-przetargowej;
• wprowadzenie i opublikowanie w Biuletynie Informacji Publicznej regulacji określających zasady rekrutacji pracowników.

Źródło: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/samorzadowe-instytucje-kultury-dolny-slask.html