Zapraszamy do zapoznania się artykułem na temat kontroli zarządczej w administracji publicznej, a konkretnie w jednostkach samorządu terytorialnego.
Kontrola zarządcza jest swoistym rodzajem kontroli, innym niż te, które są „zakorzenione” w świadomości społecznej, w tym wielu urzędników. Jest realizowana przez podmioty w ramach kontroli wewnątrz- i zewnątrz- administracyjnej. Stanowi ona niezwykle istotny mechanizm niosący za sobą wiele korzyści dla jednostek samorządu terytorialnego.
Odnosi się do najważniejszych obszarów w celu zagwarantowania prawidłowego ich funkcjonowania, w tym skutecznego i efektywnego realizowania zadań. Przyczynia się również do ochrony zasobów, propagowania i przestrzegania zasad etycznego postępowania, doskonalenia przepływu informacji czy zarządzania ryzykiem (zob. art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych).
Mnogość funkcji kontroli zarządczej wynika zarówno z rozbudowanego jej zakresu, jak i przenikania przez wiele płaszczyzn aktywności podmiotów zobowiązanych do jej stosowania, w tym jednostek samorządu terytorialnego.
Istota kontroli zarządczej
Kontrola zarządcza nie charakteryzuje się krótkotrwałością; nie jest prowadzona tylko w danym momencie czasowym. Wręcz przeciwnie, jest procesem ciągłym, a co najmniej znacząco rozciągniętym w czasie. Musi ona zostać właściwie przemyślana i osadzona w danej jednostce, ponieważ jednym z jej głównych celów jest przygotowanie jednostki na moment ewentualnego wystąpienia zagrożeń w realizacji jej celów i zadań.
Oczywiście, nie da się wszystkiego uniknąć i przewidzieć, jednakże kontrola zarządcza stwarza odpowiednie podłoże do lepszego radzenia sobie w chwili wystąpienia ryzyka. Jest to o tyle ciekawe, że z założenia każda z jednostek posiada indywidualną, stworzoną na własne potrzeby („uszytą na miarę”) koncepcję kontroli zarządczej, która wskazuje zagrożenia, z którymi może zmagać się dana jednostka i metody, aby ich uniknąć.
Wyniki pozyskane dzięki kontroli zarządczej wskazują, czy założone przez jednostkę cele zostały osiągnięte.
Aspekt historyczny kontroli zarządczej
Należy zwrócić uwagę na sam kontekst historyczny powstania kontroli zarządczej. Choć jest kontrolą o charakterze wewnętrznym, to jednak nie występowała ona w polskim ustawodawstwie przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej.
Kontrola zarządcza miała swój początek dzięki kontroli finansowej, którą w 2001 r. pierwszy raz wpisano do ustawy o finansach publicznych z 1998 r., dodając rozdział V zatytułowany „Kontrola finansowa i audyt wewnętrzny w jednostkach sektora finansów publicznych”. W końcowym etapie (w 2010 r. kontrola zarządcza została wprowadzona do ustawy o finansach publicznych z 2009 r.) kontrola finansowa została włączona w kontrolę zarządczą.
Należy dodać, że kontrola finansowa była pochodną wymagań Komisji Europejskiej postawionych Polsce jako jeden z warunków wstąpienia do Unii Europejskiej (Wspólnoty). Z kolei istnienie kontroli zarządczej w polskiej ustawie o finansach publicznych jest ewolucyjnym rezultatem tworzenia w polskiej administracji systemu ochrony finansów publicznych, który bierze swój początek w kontroli finansowej.
Kontrola zarządcza a kontrola wewnętrzna
Istotnym aspektem jest fakt, że kontrola zarządcza ma charakter kontroli wewnętrznej. W ustawie o finansach publicznych można zauważyć, że przepisy dotyczące kontroli zarządczej są powiązane z występującą w prawie międzynarodowym instytucją kontroli wewnętrznej. Jest to poparte odwołaniami do międzynarodowych standardów kontroli wewnętrznej, którymi kierował się Minister Finansów przy opracowywaniu standardów krajowych dla kontroli zarządczej.
Wobec tego można stwierdzić, że terminy „kontrola zarządcza” i „kontrola wewnętrzna” mogą być naprzemiennie używane. Ustalony przez kierownika i skutecznie wprowadzony system kontroli zarządczej w jednostce powinien gwarantować m.in. to, że osiągnie ona ustalone cele poprzez skuteczne realizowanie konkretnych działań (w tym efektywnie wykorzysta swoje zasoby), jej sprawozdania finansowe będą wiarygodne (w tym sprawozdania z wykonania budżetu, bilansów i innych dokumentów tego typu, przeznaczonych do użytku wewnętrznego i zewnętrznego), a także funkcjonowanie będzie zgodne z obowiązującym prawem.
Kontrola zarządcza jest wykorzystywana jako element zarządzania organizacją, dzięki której pozyskiwane są informacje pozwalające sprawdzić, czy wyznaczone cele i zadania zostały osiągnięte.
Podsumowanie
Reasumując, kontrola zarządcza jest kluczowym procesem w zarządzaniu jednostkami samorządu terytorialnego przy właściwym jej zastosowaniu („uszyciu na miarę”). W znaczącym stopniu przyczynia się do lepszego ich funkcjonowania, poprzez skuteczniejsze działanie jednostek, efektywną i bieżącą eliminację powstałych nieprawidłowości oraz identyfikację ryzyk z wielu obszarów działalności.
Kontrola zarządcza ma przede wszystkim prowadzić jednostki samorządu terytorialnego do adekwatnej, efektywnej i skutecznej realizacji zadań i celów publicznych.
Tomasz Kawa
Bibliografia:
[1] Ćwiklicki M., Mituś A., Systemowe ujęcie kontroli zarządczej [w:] M. Ćwiklicki (red.), Systemowe zmiany w funkcjonowaniu polskiego samorządu terytorialnego, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2015.
[2] Mituś A., Wybrane zagadnienia z zakresu kontroli zarządczej w jednostkach samorządu terytorialnego, [w:] S. Mazur (red.), Zarządzanie Publiczne, nr 3 (41), Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2017.
[3] Fleszer D., Kontrola zarządcza jednostek sektora finansów publicznych, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
Tomasz Kawa – Doktorant na kierunku Polityka i administracja w Szkole Doktorskiej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, słuchacz studiów podyplomowych na kierunku Rachunkowość i Finanse na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie, autor wielu artykułów z zakresu kontroli w administracji publicznej, absolwent Szkoły Liderów Programu “Administracja pod kontrolą”.
0 Koment.