Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła kontrolę dotyczącą dostępu do informacji publicznej w samorządach. Jak wskazano w raporcie, skontrolowane jednostki były właściwie przygotowane do realizacji zadań w zakresie udostępniania informacji publicznej i większość z nich realizowały prawidłowo. Wykryte nieprawidłowości dotyczyły m.in. przyjętych w samorządach regulacji ograniczających dostęp do informacji publicznej oraz nieudostępniania lub niewłaściwego udostępniania informacji publicznej w BIP.

Każdy obywatel ma prawo do informacji publicznej. Zapewnia je art. 61 Konstytucji RP. Informacje publiczne udostępniane są m.in. poprzez zamieszczenie ich w Biuletynie Informacji Publicznej i na podstawie złożonego wniosku do właściwego podmiotu. Samorządy mają obowiązek niezwłocznego udostępniania informacji publicznych oraz zapewniania ich aktualności.

Jak wskazano w raporcie NIK, w latach 2019-2021 rosła liczba skarg wpływających do sądów administracyjnych na bezczynność i na przewlekłe działanie organów jednostek samorządu terytorialnego w sprawach wniosków o udostępnienie informacji publicznej.

NIK przeprowadziła kontrolę w:

– czterech urzędach marszałkowskich,

– czterech starostwach,

– ośmiu urzędach gmin.

Najważniejsze ustalenia:

• Wszystkie skontrolowane jednostki samorządu terytorialnego (16 jst) w latach 2020-2022 były przygotowane do realizacji obowiązków z zakresu udostępniania informacji publicznej. Jednakże w siedmiu jst przyjęto rozwiązania ograniczające dostęp do informacji publicznej.
• Niezamieszczanie lub nieterminowe zamieszczanie niektórych informacji publicznych na stronach BIP wszystkich skontrolowanych jst było, w ocenie NIK, działaniem nieprawidłowym i nierzetelnym.
• Brak zamieszczania przez 15 skontrolowanych jednostek przy niektórych informacjach metadanych, wymaganych przepisami udip, nie pozwalał na weryfikację ich prawidłowości i aktualności.
• Niektóre samorządy nie udostępniły odpowiedzi na wnioski lub udostępniły je z opóźnieniem. 

Jak wskazuje NIK, skontrolowane organy jednostek samorządu terytorialnego większość obowiązków związanych z udostępnianiem informacji publicznej realizowały zgodnie z przepisami prawa.

Dowiedziono jednak różnych uchybień. Z ustaleń kontroli wynika, że siedem samorządów przyjęło regulacje ograniczające dostęp do informacji publicznej poprzez wprowadzenie zapisów o jej odpłatności. Nie wszystkie jednostki udostępniły każdą z objętych kontrolą informacji w BIP, a wiele nie zostało udostępnionych niezwłocznie, jak nakazywały przepisy.

W raporcie zapisano również, że w latach 2020–2022 (do końca marca) do skontrolowanych jednostek wpłynęło łącznie 5.713 wniosków o udostępnienie informacji publicznej, z czego informacje udostępniono w 5.384 przypadkach.

Wnioski pokontrolne

1. Do organów jednostek samorządu terytorialnego o:
2. wyeliminowanie regulacji ograniczających dostęp do informacji publicznej, w tym ustanawiających obowiązek wniesienia opłat za jej udostępnienie;
3. podjęcie działań w celu zapewnienia udostępniania informacji publicznych w sposób i terminach określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej, ustawach ustrojowych i rozporządzeniu BIP.
4. Do Prezesa Rady Ministrów – o podjęcie działań legislacyjnych (wniosek de lege ferenda) w celu określenia w ustawie o dostępie do informacji publicznej definicji legalnej pojęcia „informacja przetworzona”.

Źródło: NIK