Wybór Rzecznika Praw Obywatelskich w naszym kraju wzbudza wiele emocji, jak również sprawa przedłużonej kadencji Adama Bodnara na tym stanowisku. Sprawa jest ciągle w toku.

Trzech kandydatów

Przez wiele tygodni jedynym kandydatem na stanowisko RPO była Zuzanna Rudzińska-Bluszcz z ramienia Koalicji Obywatelskiej i Lewicy, której kandydatura była dwukrotnie odrzucona przez Sejm. W wyniku osiągniętych porozumień politycznych, dołączyli do niej również wiceminister spraw zagranicznych – Piotr Wawrzyka oraz kandydat PSL i Konfederacji – Robert Gwiazdowski. 

Zuzanna Rudzińska-Bluszcz jest główną koordynatorka sądowych postępowań strategicznych w Biurze RPO. Przed objęciem tej funkcji była adwokatem, sędzią Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury, członkinią Zespołu ds. Kobiet przy Naczelnej Radzie Adwokackiej. Przez ostatnie 6 lat  była związana z kancelarią Wardyński i Wspólnicy, gdzie reprezentowała klientów korporacyjnych i indywidualnych przed sądami powszechnymi, Sądem Najwyższym oraz krajowymi i zagranicznymi sądami polubownymi. W mediach chwaliła się poparciem wielu organizacji pozarządowych, lecz omawiane poparcie okazało się fałszywe. Przedstawiciele niektórych organizacji nie wiedzieli, że poparli kandydaturę Pani Zuzanny. 

Piotr Wawrzyk – w latach 1994-1997 pracował w Biurze Komisji Sejmowych Kancelarii Sejmu, a następnie w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, gdzie brał udział w negocjacjach w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W latach 2000-2002 współpracował z Departamentem Legislacji Europejskiej Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej w ramach prac nad dostosowaniem polskiego prawa do prawa UE. Od lutego 2018 r. do października 2019 r. był podsekretarzem stanu w MSZ odpowiedzialnym za sprawy prawne i traktatowe. W wyborach parlamentarnych w październiku 2019 r. uzyskał mandat posła IX kadencji.

Robert Gwiazdowski – doktor habilitowanym nauk prawnych, ekspert podatkowy Centrum im. Adama Smitha, wykładowca Uczelni Łazarskiego w Warszawie. Jest byłym adwokatem i doradcą podatkowym. W 2019 r. przez kilka miesięcy był liderem nowego ruchu – Polska Fair Play.

Sejm dokonał wyboru

21 stycznia 2020 r. Piotr Wawrzyk został wybrany przez Sejm na Rzecznika Praw Obywatelskich. Było to trzecie podejście Izby, ale finalnie zakończyło się sukcesem. Otrzymał on poparcie od 233 posłów, przeciw było 219, a jeden wstrzymał się od głosu. Za kandydaturą Roberta Gwiazdowskiego głosowało 38 posłów, przeciw 383, a 27 wstrzymało się od głosu. Za powołaniem Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz na RPO opowiedziało się 204 posłów, 247 było przeciw, a 3 wstrzymało się od głosu.

Teraz zgodnie z art. 3 §  4 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich (dalej: ustawa o RPO) „Senat podejmie uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia przekazania Senatowi uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody”. W sytuacji, gdy „Senat odmówi wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę” (art. 3 § 5 ustawy o RPO). Kalkulacje wskazują na to, że kandydat Zjednoczonej Prawicy Piotr Wawrzyk nie uzyska poparcia od senatorów ze względu na to, że w Senacie większość stanowi opozycja. Niemniej wszystko jest możliwe….

Czy przedłużenie kadencji RPO jest niekonstytucyjne?

Pięcioletnia kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara upłynęła w dnia 9 września 2020 r. Jednakże zgodnie z ustawą o RPO, może on „pełnić swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika” (art. 3 § 6). We wrześniu grupa posłów PiS skierowała do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie konstytucyjności wspomnianego przepisu. 

Według wnioskodawców, jest on niezgodny z Konstytucją RP. Na stronie Trybunału, znajdziemy dokładny opis sytuacji, który ukazuje, że „w ocenie Wnioskodawcy treść normy prawnej zawartej w zakwestionowanym przepisie oraz jego wykładnia, pozostają w sprzeczności z intencjami ustawodawcy, a przede wszystkim naruszają postanowienia Konstytucji RP, wprowadzającej od 1997 r. całkowicie nowe zasady ustrojowe państwa. Wypełnienie kadencji obecnego RPO, tj. przekroczenie konkretnej daty określającej czasowość jego mandatu, zdaniem Wnioskodawcy powoduje, że podmiot ten może działać w sposób nieuprawniony i niepraworządny”. Pierwotna rozprawa została zaplanowana na 20 października 2020 r., jednakże została odwołana i przesunięta na 11 lutego 2021 r. 

Wybór Rzecznika Praw Obywatelskich budzi wiele kontrowersji. Niestety omawiane stanowisko w toku ostatniej kadencji zostało upolitycznione i trudno będzie odwrócić ten proces. Czeka nas teraz burzliwy okres dyskusji, ale czy doprowadzi on do wyboru nowego RPO? Przekonamy się niedługo.

Tomasz Kawa